آمریت عمومی نظارت بانکی

آمریت عمومی نظارت بانکی یکی از آمریت های کلیدی و مهم در چارچوب ساختار تشکیلاتی د افغانستان بانک بوده که هدف آن عمدتاً حصول اطمینان از مصئونیت سپرده های امانت گذاران نزد بانک ها و تطبیق قوانین و مقررات موضوعه بالای سکتور بانکی می‌باشد. آمریت عمومی نظارت بانکی در اواخر سال ۲۰۰۳ میلادی و بعد از تصویب قانون بانکداری تحت نام آمریت نظارت بانکی در ساختار تشکیلاتی د افغانستان بانک ایجاد گردید که هدف عمدۀ آن حصول اطمینان از رعایت و تطبیق قانون بانکداری، مقررات، دساتیر و هدایات د افغانستان بانک به منظور  مصئونیت سپرده های مشتریان می باشد. با رشد و تکامل فعالیت های بانکداری و مؤسسات مالی در کشور، ساختار تشکیلاتی و فعالیت های این آمریت نیز به طور قابل ملاحظه رشد نموده، چنانچۀ در زمان ایجاد این آمریت تشکیل آن مرکب از ۱۲ کارمند بوده که از سایر آمریت های بانک به این آمریت تبدیل گردیده بودند. اما با گذشت اندک زمان، استخدام کارمندان از طریق رقابت آزاد آغاز گردیده و نه تنها برنامه های آموزشی طویل المدت برای کارمندان این آمریت توسط مشاورین و متخصصین ورزیده داخلی و خارجی روی دست گرفته شد، بلکه نظارت از بانک ها تحت نظر و رهنمائی همین متخصصین به پیش میرفت. اما در سال‌های بعدی، این آمریت توسعه بیشتر یافت و تحت آمریت عمومی نظارت امور مالی مؤسسات مالی بانکی و مؤسسات مالی غیر بانکی مورد ارزیابی قرار می گرفت. در حال حاضر، بعد از انشعاب آمریت های نظارت از مؤسسات مالی غیر بانکی (سال 1398) و آمریت عمومی بانکداری و خدمات مالی اسلامی (سال 1397) از بدنۀ آمریت عمومی نظارت امور مالی؛ آمریت عمومی نظارت بانکی صرفاً از مؤسسات مالی بانکی مجوز در کشور بررسی نموده و با در نظرداشت به معیارات سیستم کمل (CAMEL) و شیوۀ نظارت مبتنی به خطر، آن ها را درجه بندی می نماید. این درحالیست که جهت ارتقای ظرفیت و افزایش دانش مسلکی و نظارتی، برنامه های آموزشی به شمول آموزش های آنلاین و برنامه های کاری عملی در داخل و خارج از کشور برای کارمندان آمریت عمومی نظارت بانکی حسب ضرورت راه اندازی گردیده که عمدتاً روی مسائل نظارت از بانک‌ها و موسسات مالی متمرکز بوده و موضوعاتی مانند تحلیل های مالی، تحلیل خطرات، اداره، سیالیت، مدیریت بانک های ضعیف، مدیریت دارائی/بدهی و معیار های پذیرفته شده نظارتی را در بر دارد.

آمریت عمومی نظارت بانکی تعدیلات لازم را در قانون بانکداری و مقررات موضوعه با در نظرداشت به شرایط و ضرورت، پیشنهاد نموده و بعد از طی مراحل قانونی و تصویب، آن را بطور مداوم بالای بانک ها تطبیق می ‌نماید. در ضمن، جهت بهبود امور بانک ها و ضرورت به اجراآت لازم، عندالضرورت موارد و تصامیم لازم را بالوسیلۀ متحدالمال ها به بانک ها صادر می نماید. این آمریت به منظور مصئونیت هرچه بیشتر نظام بانکی؛ برعلاوه راه اندازی نظارت های همه جانبۀ داخل ساحه عمومی و نظارت های همه جانبۀ مبارزه با پول شوئی و تمویل تروریزم که به طور سالانه انجام مییابد، راه اندازی نظارت های اختصاصی و تعقیبی را به منظور حصول اطمینان از تطبیق شرایط وضع شده، نظارت های غیر مترقبۀ وجوه نقد، نظارت و بررسی بخش های تکنالوژی معلوماتی و سیستم بانک ها و بررسی های اختصاصی را انجام میدهد. برعلاوه نظارت های فوق که با حضور گروه های مؤظف در داخل بانک ها صورت میگیرد، وضعیت مالی بانک ها و در کُل وضعیت سکتور بانکی منجانب گروه های خارج ساحه به طور ماهوار،  ربعوار و سالانه تحلیل می گردد.

دیدگاه و رسالت

دیدگاه (Vision) آمریت عمومی نظارت بانکی داشتن یک نظام بانکی با ثبات، با اعتبار و یک سیستم بانکی انعطاف پذیر (Resilient Banking System)  می‌باشد.

رسالت (Mission) این آمریت بهبود وضعیت و عملکرد بانک های کشور از طریق اعمال بهترین شیوه های نظارتی  و تطبیق قوانین و مقررات بانکی بالای آنها جهت مصئونیت سپرده های مشتریان، داشتن نظام بانکی سالم، حفظ شهرت و اعتبار سیستم بانکی و توسعه خدمات و سهولت های بانکی در سطح کشور و منطقه می باشد.

هدف

اهداف عمده و اساسی آمریت عمومی نظارت بانکی:

• حصول اطمینان از تطبیق قانون بانکداری، مقررات، متحدالمال ها و سایر دساتیر د افغانستان بانک به منظور مصئونیت سپرده های مردم و جلوگیری از فعالیت های غیر مصئون بانکی؛

• داشتن یک نظام بانکی سالم و با ثبات «Sound & Robust Financial System»؛

• حفظ اعتماد مداوم اتباع داخلی و خارجی بالای سکتور بانکی و ثبات اقتصادی؛ و

• ایجاد و انکشاف چارچوب سالم نظارتی، مقرراتی و اتخاذ تدابیر مراقبتی جدی و مؤثر بانکی.

وظایف و مسئولیت ها

وظایف و مسئولیت های عمدۀ آمریت عمومی نظارت بانکی:

• صدور جواز فعالیت بانکی برای اشخاص واجد شرایط بعد از تکمیل اسناد مربوطه و صدور اجازه نامۀ ایجاد نمایندگی برای بانک‌ها؛

• تهیه و تدوین ویا تعدیل قانون، مقررات و رهنمود های بانکی به منظور جلوگیری از فعالیت های غیر مصئون بانکی؛

• راه اندازی نظارت های همه جانبۀ داخل ساحه به منظور حصول اطمینان از تطبیق قانون بانکداری، مقررات و متحدالمال ها و درجه بندی بانک ها مطابق سیستم درجه بندی کیمل؛

• راه اندازی نظارت های اختصاصی، هدفمند و تعقیبی به منظور تطبیق اقدامات تنفیذی وضع شده و بررسی موارد اختصاصی؛

• راه اندازی نظارت های غیر مترقبۀ وجوۀ نقد حسب لزوم دید مقام محترم عالی ریاست و آمریت عمومی نظارت بانکی؛

• وضع شرایط اقدامات تنفیذی، رفع مشکلات بانکی و بهبود وضعیت بانک های ضعیف؛ و

• تحلیل و بررسی خارج ساحه به منظور آگهی از وضعیت مالی بانک ها و سکتور بانکی به طور ماهوار، ربعوار و سالانه.

ساختار تشکیلاتی

آمریت عمومی نظارت بانکی در ساختار تشکیلاتی خویش دارای 143 بست بوده که شامل یک بست آمریت عمومی، سه بست معاونیت (معاونیت های عمومی نظارت خارج ساحه، نظارت داخل ساحه و معاونیت مقرراتی)، مدیریت کنترول کیفیت، سکرتریت و مدیریت اجرائیه می‌باشد که تفصیلات آن ذیلاً ارائه می گردد:

معاونیت عمومی نظارت خارج ساحه

معاون عمومی نظارت خارج ساحه بر علاوۀ آنکه در قبال لایحه وظایف، تطبیق پلان، اجرای عمل و  تطبیق تصاویب شورای محترم عالی د افغانستان بانک و تصامیم هیئت محترم عامل د افغانستان بانک در بخش مربوطۀ خود مکلف می‌باشد، در ارزیابی و نظارت از وظایف و امورات مدیریت های تحت اثر خویش از نگاه علمی و تخنیکی نیز مکلف می‌باشد. معاونیت عمومی نظارت خارج ساحه متشکل از مدیریت های محاسبه و گزارش دهی، نظارت خارج ساحه، ثبات مالی و اقدامات تنفیذی می‌باشد که خلاصۀ وظایف و مسئولیت های هر مدیریت به صورت جداگانه ذیلاً ارائه گردیده است:

• مدیریت محاسبه و گزارش دهی: این مدیریت مسئولیت دارد تا گزارش های وضعیت پول نقد و سپرده ها را به طور روزمره، گزارش های مالی را به طور ماهوار و سالانه از بانک ها دریافت و بعد از حصول اطمینان از موجه بودن و تحلیل مقدماتی آن ها، گزارش های متذکره را غرض تحلیل، بررسی و اجراآت لازم بعدی به سایر مدیریت های مربوطۀ نظارت بانکی ارائه نماید. در صورتیکه بانک ها مطابق به نمونه و ساختار مطالبه شده، گزارش های متذکره را ارائه ننموده باشند (گزارش های غلط را ارائه نموده باشند)، موضوع از طریق این مدیریت با بانک مربوطه شریک گردیده و بعد از دریافت گزارش درست، نسخۀ تصحیح شده آن با مدیریت های مربوطه آمریت عمومی نظارت بانکی شریک می گردد.

• مدیریت نظارت خارج ساحه: وظایف عمده و اساسی این مدیریت، ترتیب گزارش های متراکم شده سکتور بانکی برمبنای گزارش های انفرادی واصله بانک ها و ترتیب گزارش های تحلیلی از وضعیت و عملکرد نظام بانکی به طور ماهوار، ربعوار و سالانه می باشد. برعلاوه این مدیریت وضعیت مالی بانک ها را به طور انفرادی به شکل ماهوار تحلیل و بررسی نموده و گزارش های خویش را غرض اجراآت بعدی با سایر مدیریت های مربوطه شریک می نماید. در ضمن، مرور گزارشات بررس خارجی و اتخاذ اقدامات مقتضی در خصوص تخطی های که بالوسیله بانک ها صورت می‌گیرد نیز توسط این مدیریت انجام مییابد. این مدیریت مکلف است تا از حیث ارتباط معلومات و گزارش لازم را جهت نشر آن در بولتن د افغانستان بانک ترتیب نموده و معلومات لازم را بر مبنای گزارش های مالی بانک ها به ادارۀ احصائیه و معلومات ارائه نماید.

• مدیریت ثبات مالی: عمدتاً وظیفه این مدیریت تحلیل وضعیت سکتور بانکی کشور، ترتیب گزارش ثبات مالی و ارائه آن به کمیتۀ ملی ثبات مالی که در رأس آن وزارت محترم مالیه قرار داشته و سکرتریت آن را د افغانستان بانک دارد، می باشد. مدیریت ثبات مالی که هماهنگ کننده جلسات عادی و اضطراری کمیته ثبات مالی بطور ربعوار و عندالضرورت میان د افغانستان بانک و وزارت محترم مالیه نیز می‌باشد؛ در زمینه مکلف به جمع آوری معلومات مالی از تمام آمریت های ذیربط د افغانستان بانک، وزارت محترم مالیه و سایر ادارات ذیربط به منظور تهیه و ترتیب راپور های ثبات مالی کشور است. این مدیریت مکلف است تا گزارش های ثبات مالی کشور را بطور سالانه و شش ماهه ترتیب نموده و انجام آزمایش فشار یا  stress testing را بطور ربعوار نیز انجام دهد.تحلیل های سناریو در حالات مختلف و تحلیل موارد مرتبط به ثبات مالی سکتور بانکی از جمله وظایف عمده مدیریت ثبات مالی می باشد.

• مدیریت اقدامات تنفیذی: وظایف عمدۀ این مدیریت عبارت از تطبیق ستراتیژی خاص جهت بهبود بانک های ضعیف، وضع شرایط اقدامات تنفیذی و مرور پلان اصلاحی بانک ها را در تطابق به شرایط اقدامات تنفیذی میباشد. هرگاه بانک ها قادر به تطبیق کامل شرایط وضع شده و یا اجراآت لازم در قبال آنها نگردند، این مدیریت مکلف است تا مطابق مفردات قانون، بانک ها را مورد شرایط تنفیذی تأدیبی شدیدتر قرار دهد. همچنان یکی از وظایف دیگر این مدیریت ترتیب گزارش های مورد نیاز به همکاران داخلی و خارجی در همکاری با سایر شعبات ذیدخل و ترتیب گزارش از وضعیت بانک های ضعیف می‌باشد.

معاونیت عمومی نظارت داخل ساحه

معاون عمومی نظارت داخل ساحه بر علاوۀ آنکه در قبال لایحه وظایف، تطبیق پلان، اجرای عمل و تطبیق تصاویب شورای محترم عالی د افغانستان بانک و تصامیم هیئت محترم عامل در بخش مربوطۀ خود مکلف می‌باشد، در ارزیابی و نظارت از وظایف و امورات مدیریت های تحت اثر خویش از نگاه علمی و تخنیکی نیز مکلفیت  دارد. علاوتاً این معاونیت باید در جریان نظارت های داخل ساحه از گروه های نظارت داخل ساحه بررسی نموده و از چگونگی فعالیت های گروه های نظارتی حصول اطمینان نماید. این معاونیت شامل مدیریت های نظارت داخل ساحه، مدیریت نظارت از تکنالوژی معلوماتی و سیستم ها، مدیریت نظارت های اختصاصی و تعقیبی و مدیریت هماهنگ کنندۀ نظارت ساحوی می باشد که  فشردۀ وظایف و مسئولیت های هر مدیریت به صورت جداگانه ذیلاً ارائه گردیده است:

• مدیریت های نظارت داخل ساحه: مدیریت های نظارت داخل ساحه که متشکل از پنج گروۀ نظارتی بوده مطابق به لایحه وظایف و پلان سالانه آمریت عمومی نظارت بانکی، بانک‌های کشور را به طور سالانه بررسی و نظارت مینمایند که انجام این نظارت ها مبتنی به تحلیل گزارش های مالی، گزارش های خارج ساحه، گزارش های مدیریت اقدامات تنفیذی، گزارش ها و نامه های اداری بررس خارجی صورت میگیرد. در ضمن، ترتیب پلان نظارتی، مرور و بررسی پالیسی های داخلی بانک های تحت نظارت و ارائه گزارش های مربوطۀ بانک ها از مکلفیت های این مدیریت ها می‌باشد.

قابل تذکر است که در جریان نظارت همه جانبۀ داخل ساحه، همۀ اجزای کیمل چون کفایت سرمایه،کیفیت دارائی، اداره (مدیریت)، عواید، سیالیت، حساسیت در برابر نرخ اسعار و نرخ تکتانه ارزیابی گردیده و مطابق به سیستم درجه بندی کیمل درجه بندی میگردد.

• مدیریت تکنالوژی معلوماتی و سیستم ها: این مدیریت مسئولیت نظارت و بررسی از سیستم ها و بخش تکنالوژی معلوماتی بانک‌ها را به عهده داشته و از صحت بودن معاملات انجام شده و گزارش های ارائه شده، حصول اطمینان می‌نماید.

• مدیریت نظارت اختصاصی و تعقیبی: مدیریت نظارت اختصاصی و تعقیبی مسئولیت دارد تا نظارت های تعقیبی و هدفمند را راه اندازی نموده و از چگونگی صحت گزارش های ارائه شده مبنی بر تطبیق شرایط وضع شدۀ اقدامات تنفیذی حصول اطمینان نماید. در ضمن، این مدیریت مکلف است تا انجام نظارت های اختصاصی را نیز حسب ضرورت راه اندازه نماید.

• مدیریت هماهنگ کننده نظارت های ساحوی: مسئولیت عمده این مدیریت بررسی های غیر مترقبۀ وجوه نقد، بازدید و بررسی از چگونگی فعالیت های مقروضین و فعالیت های نمایندگی های بانک ها در ولایات کشور می باشد. کارمندان این  مدیریت مکلف است تا به نمایندگی از د افغانستان بانک/آمریت عمومی نظارت بانکی در قبال بررسی و ارزیابی موضوعات خاص نظارتی در ولایات اجراآت نماید.

معاونیت عمومی مقرراتی

معاون مقرراتی بر علاوۀ آنکه در قبال لایحه وظایف، تطبیق پلان، اجرای عمل و  تطبیق تصاویب شورای محترم عالی د افغانستان بانک و تصامیم هیئت محترم عامل د افغانستان بانک در بخش مربوطۀ خود مکلف می‌باشد، در ارزیابی و نظارت از وظایف و امورات مدیریت های تحت اثر خویش از نگاه علمی و تخنیکی نیز مکلف می‌باشد. این معاونیت متشکل از چهار مدیریت بوده که شامل مدیریت جوازدهی، تصفیۀ بانک ها، مقررات و مدیریت مبارزه با پول شوئی و تمویل تروریزم می باشد که فشردۀ وظایف و مسئولیت های هر مدیریت به صورت جداگانه ذیلاً ارائه گردیده است:

• مدیریت جوازدهی: صدور جواز فعالیت بانکی به اشخاص واجد الشرایط یکی از وظایف عمده د افغانستان بانک بوده که منجانب مدیریت جوازدهی این آمریت انجام می گردد. قبل از صدور جواز فعالیت به شخص واجد الشرایط، این مدیریت یک سلسله معلومات و اسناد مورد ضرورت را جمع آوری و ارزیابی می نماید که شامل موارد چون: جمع آوری اسناد لازم و ارزیابی در ارتباط به سهمداران، ارزیابی پلان تجارتی، پالیسی ها و طرزالعمل های بانک‌ها، طی مراحل درخواستی بانک ها جهت مصاحبه و منظوری اعضای عالی رتبه به شمول هیئت نظار، هیئت عامل وکمیته بررس می باشد. همچنان، جمع آوری اسناد لازم جهت صدور اجازه نامۀ فعالیت نمایندگی بانک ها، ایجاد غرفه های سهولت دهی برای بانک ها، صدور اجازه نامه جهت نصب ماشین های خودکار صرافی و ماشین های POS از جمله فعالیت های این مدیریت می باشد. برعلاوه، طی مراحل درخواستی شرکت های بررس خارجی جهت اخذ اجازه برای انجام بررسی بانک ها نیز از وظایف این مدیریت می باشند.

• مدیریت تصفیۀ بانک ها: مسئولیت عمده و اساسی مدیریت تصفیۀ بانک ها رسیدگی به امور مربوط به مدیریت های تصفیۀ بانک های در حال تصفیه می باشد. این مدیریت مکلف است تا در قبال انجام وظایف محوله و رسیدگی به تصفیۀ بانک ها توسط مدیریت تصفیۀ هر بانک اجراآت لازم نموده و در روند کاری آن را مورد بررسی قرار دهد.

•  مدیریت مقررات: مسئولیت عمدۀ این مدیریت تهیه و ترتیب مقررات بانکی و ایجاد طرزالعمل ها جهت انجام نظارت های مؤثر از بانک ها می باشد. قابل تذکر است که تعدیلات مقررات بانکی و طرزالعمل های مربوطه با در نظرداشت شرایط و صدور متحدالمال ها به منظور تنظیم فعالیت های بانکی نیز جزء از فعالیت های مدیریت مقررات می باشد.

•  مدیریت مبارزه علیه تطهیر پول و تمویل تروریزم:  راه اندازی نظارت های مربوط به مبارزه علیه پول شویی و تمویل تروریزم، راه اندازی نظارت های تعقیبی بخش مبارزه علیه پول شویی و تمویل تروریزم و نظارت های اختصاصی انتقالات پولی بین المللی مکلفیت این مدیریت می باشد. هدف عمده از راه اندازی نظارت های متذکره حصول اطمینان از تطبیق و رعایت هر چه بهتر قانون بانکداری، قانون جلوگیری از پول شویی و عواید ناشی از جرایم، قانون جلوگیری از تمویل تروریزم، مقررۀ مسئولیت ها و اقدامات بازدارنده علیه پول شویی و تمویل تروریزم  و سایر هدایات و دساتیر در زمینه جلوگیری از پول شویی و تمویل تروریزم می باشد.

مدیریت اطمینان کیفیت

مدیریت اطمینان کیفیت و در کنار معاونیت های آمریت عمومی نظارت بانکی، نه تنها در قبال حصول اطمینان از کیفیت امور محوله برای آمر عمومی نظارت بانکی مکلف بوده و به آمر گزارش میدهد، بلکه نظر به ساختار تشکیلاتی این آمریت، از وظایف محوله توسط معاونین نیز قسماً حصول اطمینان می‌نماید. این مدیریت مکلف است تا گزارش های نظارتی را از نگاه کیفی مورد ارزیابی قرار داده و از چگونگی کیفیت آن حصول اطمینان نماید. علاوتاً طی مراحل گزارش های نظارتی و ارسال آن برای بانک (بعد از تصویب) و نگهداری نسخۀ اصلی گزارش ها منحیث دارائی و ملکیت آمریت عمومی نظارت بانکی به دوش این مدیریت می‌باشد. در ضمن، توحید، تدوین و ترتیب پلان های سالانه آمریت عمومی نظارت از بانک و طی مراحل و بعضاً تطبیق پلان نظارت از بانک ها تحت رهنمائی آمریت نیز از مسئولیت های مدیریت اطمینان کیفیت است.

سکرتریت و مدیریت اجرائیه

مدیریت اجرائیه که تحت اثر سکرتریت آمریت عمومی نظارت بانکی قرار دارد، مسئولیت ثبت و ارسال و دریافت مراسلات و مکاتیب را به عهده دارد.